by nripost
ਯੇਰੂਸ਼ਲਮ (ਰਾਘਵ) : ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ 12 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ 'ਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਉਸ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 14 ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ 'ਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਹਮਲਾ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ। ਫਰਾਂਸ ਵਿਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤ ਜੋਸ਼ੂਆ ਜ਼ਾਰਕਾ ਨੇ ਐਸੋਸੀਏਟਡ ਪ੍ਰੈਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੂਰੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਕਾਰਨ ਈਰਾਨ ਦਾ ਪਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੁਲਤਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਰਮਾਣੂ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਈਰਾਨ ਕੋਲ ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਣੂ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਫ਼ੌਜੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ ਹੱਲ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਡੇਵਿਡ ਲੈਮੀ ਨੇ ਹਾਊਸ ਆਫ ਕਾਮਨਜ਼ 'ਚ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ''ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਨੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਤਕਨੀਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, "ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਤਕਨੀਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।" ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਜ਼ਰਕਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 14 ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਾਰੇ ਗਏ ਲੋਕ ਈਰਾਨ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪਿੱਛੇ ਦਿਮਾਗ ਸਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਮਾਹਰ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਮਾਰਕ ਫਿਟਜ਼ਪੈਟ੍ਰਿਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਲੋਕ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਰਮਾਣੂ ਟਿਕਾਣਿਆਂ 'ਤੇ ਬੰਬਾਰੀ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਇਸ ਪਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਪਿੱਛੇ ਧੱਕ ਦੇਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦੋਵੇਂ ਕੰਮ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪਿੱਛੇ ਚਲਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਮਾਰਕ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਉਸ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ ਅਗਲੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਿਕਲਪ ਹਨ।" ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਇੰਨੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਉਹ ਕੰਮ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰ ਲੈਣਗੇ।''
