ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (ਰਾਘਵ): ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ-ਨਿਰਮਿਤ ਮਿਗ-21 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 62 ਸਾਲ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਿਗ-21 ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਏਅਰਬੇਸ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਵਿਦਾਇਗੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਮਿਗ-21 ਨੂੰ 1963 ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੇ 1965, 1971, 1999 ਅਤੇ 2019 ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਫੌਜੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ।

ਮਿਗ-21 ਇੱਕ ਹਲਕਾ ਸਿੰਗਲ ਪਾਇਲਟ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1960 ਵਿੱਚ ਮਿਗ-21 ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੇੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ ਦੇ ਮਿਕੋਯਾਨ-ਗੁਰੇਵਿਚ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬਿਊਰੋ ਨੇ ਇਸਨੂੰ 1959 ਵਿੱਚ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ 18 ਹਜ਼ਾਰ ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਉੱਡ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਵਾ ਤੋਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਬੰਬਾਂ ਨੂੰ ਲਿਜਾਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਤੀ 2,230 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਯਾਨੀ ਕਿ 1,204 ਨਾਟ (ਮਚ 2.05)। ਮਿਗ-21 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 1965 ਅਤੇ 1971 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1971 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਮਿਗ ਨੇ ਚੇਂਗਡੂ ਐਫ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸੁੱਟਿਆ (ਇਹ ਵੀ ਮਿਗ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੂਪ ਸੀ ਜੋ ਚੀਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ)।

ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਰੂਸ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਖਾਮੀਆਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਰੈਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਰੂਸ ਦੁਆਰਾ 1985 ਵਿੱਚ ਰਿਟਾਇਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਰਿਟਾਇਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਮਾੜੇ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਕਈ ਉਪਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਵਿਡੋ ਮੇਕਰ', 'ਫਲਾਇੰਗ ਕਫਿਨ' ਆਦਿ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਪਾਇਲਟ ਖਿੜਕੀ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਇਲਟ ਲਈ ਰਨਵੇਅ ਦੇਖਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਹਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਲੈਂਡਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲੈਂਡ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਜੋਖਮ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।