ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਹਾਈਜੈਕ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਾਰਗੋ ਜਹਾਜ਼ ਐਮਵੀ ਲੀਲਾ ਨਾਰਫੋਕ ਨੂੰ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤਹਿਤ ਬਚਾ ਲਿਆ। ਜਹਾਜ਼ 'ਤੇ ਸਵਾਰ 15 ਭਾਰਤੀਆਂ ਸਮੇਤ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਸਾਰੇ 21 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਮਾਰਕੋਸ ਟੀਮ ਨੇ ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ 'ਚ ਸੋਮਾਲੀਅਨ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਚਿਤਾਵਨੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਈਜੈਕਰ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਭਾਂਪਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਫਰਾਰ ਹੋ ਗਏ।

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਮੈਰੀਟਾਈਮ ਟਰੈਫਿਕ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ ਨੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਹਾਜ਼ 'ਤੇ 5-6 ਹਾਈਜੈਕਰ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 15 ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ, ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਬੇੜਾ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਗਸ਼ਤੀ ਜਹਾਜ਼, ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਅਤੇ ਪੀ-8ਆਈ ਲੰਬੀ ਰੇਂਜ ਦੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰੀਡੇਟਰ MQ9B ਡਰੋਨ ਭੇਜਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਪੂਰੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਕੁਲੀਨ ਮਾਰਕੋਸ ਟੀਮ ਨੂੰ ਵੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਉਤਾਰਿਆ। ਇਸ ਟੀਮ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹਾਈਜੈਕਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਕੋਸ ਕਮਾਂਡੋ ਕੌਣ ਹਨ? ਇਸ ਟੀਮ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਆਮ ਮਰੀਨ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ? ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਹਨ? ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?

1987 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਕੁਲੀਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਮਾਰਕੋਸ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕਿਓਰਿਟੀ ਗਾਰਡਜ਼ (ਐੱਨ. ਐੱਸ. ਜੀ.), ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਗਰੁੜ ਅਤੇ ਫੌਜ ਦੇ ਪੈਰਾ ਸਪੈਸ਼ਲ ਫੋਰਸਾਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਾਰਕੋਸ ਜਾਂ ਮਰੀਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਫੋਰਸ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਰਕੋਸ ਦੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਬਿਲਕੁਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕੁਲੀਨ ਨੇਵੀ ਸੀਲਜ਼ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਇਸ ਇਲੀਟ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਇੰਨੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹਾਲਾਤਾਂ 'ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 80 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਟੈਸਟਾਂ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਗੇੜ ਵਿੱਚ 10 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਟੈਸਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਯੋਗਤਾ ਸਿਖਲਾਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਖਿਆਰਥੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਖਾਧੇ-ਪੀਤੇ ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਦੀ ਨੀਂਦ ਲੈ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਸਕਰੀਨਿੰਗ ਪਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ 20 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕ ਥੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਟੈਸਟ ਵਿਚ ਹੀ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਹੋਰ ਵੀ ਖਤਰਨਾਕ ਸਿਖਲਾਈ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐਡਵਾਂਸ ਸਿਖਲਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਮਲਾਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਖਲਾਈ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦੇ ਬੋਝ ਨਾਲ ਪਹਾੜਾਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ, ਅਸਮਾਨ, ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਦਲਦਲ ਵਰਗੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਿਖਲਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਅਤੇ ਕਮਾਨ-ਤੀਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਰਕੋਸ ਲਈ, ਕਮਾਂਡੋਜ਼ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੋਕਸ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਤੇ ਸਾਥੀ ਮਰੀਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਿਖਲਾਈ ਨੂੰ ਹਾਲੋ ਅਤੇ ਹਾਹੋ ਸਿਖਲਾਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲੋ ਕਾਡ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਮਾਂਡੋਜ਼ ਨੂੰ ਕਰੀਬ 11 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਛਾਲ ਮਾਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਹਾਹੋ ਵਿੱਚ, ਫੌਜੀ ਅੱਠ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਛਾਲ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। ਟਰੇਨਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਛਾਲ ਮਾਰਨ ਦੇ ਅੱਠ ਸਕਿੰਟਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਟੁਕੜੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਰੀਖਣ, ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਯੁੱਧ ਜਿਵੇਂ ਰਸਾਇਣਕ-ਬਾਇਓਲਾਜੀਕਲ ਹਮਲਾ, ਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣਾ, ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮਾਰਕੋਸ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਘੁਸਪੈਠ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਈਜੈਕਿੰਗ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਫੋਰਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਗੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਕਲ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਆਮ ਅਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਸਿਪਾਹੀ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਪਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਮਾਰਕੋਸ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਹੈ - ਕੁਝ, ਨਿਡਰ। ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕੈਕਟਸ, ਲੀਚ, ਵਿੰਡ ਅਤੇ ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੇ ਖਤਰਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇਸ ਕੁਲੀਨ ਫੋਰਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਕੈਕਟਸ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਮਾਰਕੋਸ ਨੇ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਮਾਲਦੀਵ ਵਿੱਚ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਫੋਰਸ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬੰਧਕ ਬਣਾਏ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛੁਡਵਾਇਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਫੋਰਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ 26/11 ਦੇ ਮੁੰਬਈ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਇਸ ਫੋਰਸ ਨੇ ਤਾਜ ਹੋਟਲ ਤੋਂ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਲਈ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਟੋਰਨੇਡੋ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਇਲੀਟ ਫੋਰਸ ਨੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ 'ਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਪਵਨ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਨੇ ਲਿੱਟੇ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ 'ਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ।